Orientacje egalitarne w społeczeństwie polskim w latach 1988-1993 - Wojciech Zaborowski

Spis treści
W prowadzenie
1. Problematyka pracy i użyte zmienne
1.1. Pytania badawcze
1.2. Tło teoretyczne
1.3. Hipotezy
1.4. Zmienne wyjaśniane
1.4.1. Skala egalitaryzmu
1.4.2. Pozostałe zmienne charakteryzujące postawy jednostek wobec systemu dystrybucji dóbr
23 1.5. Korelaty zmiennych wyjaśnianych
27 1.5.1. Skala lewicowego radykalizmu
27 1.5.2. Skala świadomości konfliktów społecznych
29 1.5.3. Skala demokratyzmu
29 1.5.4. Skale dla 1988 roku utworzone na podstawie konstruktów „drugiego rzędu”
30 1.5.5. Świadomość działania systemu społecznego
32 1.5.6. Skala reakcji na transformację systemową
34 1.5.7. Skala radykalnej świadomości 1993
36 1.6. Zmienne wyjaśniające
36 1.6.1. Pozycja rynkowa
37 1.6.2. Pozycja zawodowa
39 1.6.3. Bieżące dochody i stan posiadania: klasy konsumpcyjne
41 1.6.4. Poczucie awansu społecznego i samoocena aktualnego położenia w społeczeństwie
44 1.6.5. Miejsce jednostki w politycznej organizacji społeczeństwa
46 1.6.6. Pozostałe zmienne wyjaśniające
47 2. Orientacje egalitarne przed okresem transformacji systemowej
49 2 .1. Kontekst i przedmiot badań 1988
49 2.2. Rezultaty badań 1988
52 2.2.1. Pozycja rynkowa a egalitaryzm
54 2.2.2. Klasa konsumpcyjna a egalitaryzm
55 2.2.3. Percepcja własnej pozycji a egalitaryzm
56 2.2.4. Wyznawana ideologia a egalitaryzm
60 2.2.5. Determinanty orientacji egalitarnej: podstawowy model wyjaśniający
62 2.2.6. Rola zawodu i wykształcenia: alternatywne schematy wyjaśniania orientacji egalitarnych
64 2.2.7. Rola zmiennych demograficznych: uzupełniony model wyjaśniający orientacje egalitarne
67 2.2.8. Orientacje egalitarne: kompletny model wyjaśniający
69 2.2.9. Determinanty egalitaryzmu kobiet i mężczyzn (1988)
70 2.2.10. Egalitaryzm i jego korelaty: dwojaka rewolucyjność społeczeństwa polskiego w 1988 roku
73 2 .2 .11. Egalitaryzm a postulaty płacowe
82 2.2.12. Postulaty płacowe, ich uwarunkowania i konsekwencje
83 2.2.13. Podsumowanie wyników uzyskanych w 1988 roku
87 3. Postawy wobec systemu dystrybucji dóbr w okresie transformacji systemowej
89 3.1. Kontekst i przedmiot badań prowadzonych po roku 1988
90 3.2. Podstawowe rezultaty badań okresu transformacji systemowej
97 3 .2 .1. Orientacje egalitarne po roku 1988 98 3.2.2. Dynamika postulatów płacowych
102 3.2.3. Kształtowanie się postaw wobec redystrybucji dochodów
I08 3.3. Spójność i trwałość orientacji egalitarnych
132 3.4. Orientacje egalitarne 1993: model wyjaśniający
137 3.4.1. Rola zmiennych demograficznych - płci, wieku i miejsca zamieszkania
139 3.4.2. W pływ położenia w społeczeństwie roku 1988 - ultrastabilnej pozycji rynkowej i względnie trwałego poziomu konsumpcji
140 3.4.3. Znaczenie czynników subiektywnych - nastawień, postrzeżeń i ocen
145 3.4.4. W pływ położenia w społeczeństwie roku 1993: interpretacja w kategoriach realizacji indywidualnych interesów
146 3.4.5. Rola zmian pozycji rynkowej i położenia materialnego w latach 1988-1993
147 4. Zakończenie
151 Aneks 1: dane i użyte w analizie pytania kwestionariuszowe
156 Aneks 2: sposób konstrukcji zmiennych
165 Aneks 3: dokumentacja wybranych analiz
172 Aneks 4: opis prób respondentów - oryginalnej i panelowej
199 Bibliografia

Wprowadzenie
Przedmiotem niniejszej pracy są zmiany orientacji egalitarnych w społeczeństwie polskim w latach 1988-1993. Zawiera ona omówienie rezultatów badań przeprowadzonych na krótko przed zapoczątkowaniem transformacji systemowej, a następnie powtórzonych - na części tej samej próby - bezpośrednio po zakończeniu wyraźnie wyodrębniającego się etapu tej transformacji, wyznaczonego przez rozwiązanie parlamentu, rozpisanie nowych wyborów i zwycięstwo partii lewicowych we wrześniu 1993 roku.
Podstawowe pytanie badawcze, na które udzielimy - dzięki danym panelowym - empirycznie udokumentowanej odpowiedzi, brzmi następująco: czy zmiany w położeniu materialnym jednostek, zarówno obiektywne jak i subiektywnie odczuwane, powodowały ewolucję postaw wobec zasad podziału dóbr? Formułując powyższy problem odwołujemy się w istocie do hipotezy o związku między położeniem w strukturze społecznej i związanym z tym położeniem interesem ekonomicznym jednostek a ich poglądami i wyznawanymi przez nie wartościami. Postawiony problem odnosi się zatem do hipotezy zaliczanej w socjologii do klasycznych. Jednocześnie postawiony problem dotyka kwestii o kluczowym znaczeniu dla przyszłego funkcjonowania nasze go społeczeństwa - rysujących się w nim coraz wyraźniej podziałów i narastających konfliktów.
Układ niniejszej pracy przedstawia się następująco: rozpoczynamy od postawienia pytań badawczych, na które odpowiedzi poszukujemy. Następnie przedstawiamy korzenie teoretyczne naszych zainteresowań i formułujemy - nawiązując do postawionych wcześniej pytań - szczegółowe hipotezy badawcze. Niezbędna charakterystyka analizowanego 7 materiału empirycznego poprzedza prezentację uwarunkowań i korelatów orientacji egalitarnych, kolejno w 1988 i w 1993 roku. W obu przypadkach charakteryzujemy kontekst, w jakim kształtowały się ba dane orientacje. Ostatnie fragmenty pracy poświęcamy omówieniu zmian analizowanych orientacji społecznych w latach 1988-1993, a w zakończeniu przedstawiamy wnioski teoretyczne. Szczegóły natury warsztatowej omawiamy w czteroczęściowym Aneksie.
Pozostaje złożenie podziękowań wszystkim Osobom, które w trakcie pisania tej pracy służyły mi pomocą i cennymi radami. Przede wszystkim dziękuję profesorowi Kazimierzowi M. Słomczyńskiemu, a także profesorom Władysławowi Adamskiemu i Melvinowi L. Kohnowi.

Rok wydania 1995
ISBN: 83-86166-29-0

stron: 211
wymiary: 14,5×20,5 cm
oprawa miękka
Wydawca: Instytut Filozofii i Socjologii PAN